นางพญามดมีความคิด และจิตใจ เป็นของตัวเองหรือไม่?

อันนี้ขอตอบโดยใช้ความคิดเห็นความรู้สึกส่วนตัวจากการเลี้ยงนางพญามดจนเป็นรังมาหลักหลายร้อยรังตลอดระยะเวลา 2 ปี ไม่ได้อ้างอิงผลการทดลองวิทยาศาสตร์ใด ๆ

ถาม : นางพญามดมีความคิด และจิตใจ เป็นของตัวเอง สามารถตัดสินใจที่จะไม่ทำตามหน้าที่ ๆ จะต้องทำก็ได้ ถ้าไม่อยากทำ

ตอบ : ก่อนอื่นต้องบอกเลยว่า นางพญามด คือ แมลง แต่นางพญามดเป็นสัตว์สังคมเป็นแมลงที่น่าจะฉลาดกว่าแมลงทั่วๆไป แมลงทั่วๆไปอาจจะใช้ชีวิตแบบเดิมๆ ใช้ชีวิตในช่วงเวลาสั้นๆแล้วก็ตายไป แต่นางพญามดสามารถมีชีวิตยืนยาวได้หลักสิบปี มันมีเซ้นส์ในการใช้ชีวิตและเอาตัวรอดระดับหนึ่ง หลายๆครั้งที่ผมไปหานางพญามดตามธรรมชาติ นางพญามดจะขุดดินลงไปทำรังใต้ดิน บางครั้งผมจะนั่งรอจนกว่านางพญามดจะขนดินขึ้นมาบนพื้นแล้วค่อยจับมัน นางพญามดที่มัวแต่ขนดินเพลินๆไม่ได้ระวังก็จะเดินขึ้นมาให้จับโดยง่าย แต่มันจะมีนางพญามดบางตัวที่มีความระวังตัวสูงมากๆ พอมันเดินมาเกือบจะถึงบนพื้นดินปากรังของมัน มันเห็นแสงสว่างแวบๆมันจะหยุดเดินทันทีไม่ออกมาทิ้งดินนอกรัง(มดมีรูรับแสงบนหัวที่เป็นจุด 3 จุด) แล้วถ้ามันรับรู้ได้ว่ามีสิ่งผิดปกติมันจะทิ้งดินแล้วหันหลังวิ่งกลับลงรูทันที หลายๆครั้งที่มันวิ่งลงรูไปเนี่ย ขุดหายังไงก็หาไม่เจอ ทั้งๆที่มดตัวนิดเดียว แต่ไม่รู้มันขุดไปซอกแซกที่ไหน ซึ่งเป็นเรื่องที่ขำมากๆ หรือบางครั้งมันรู้สึกไม่ปลอดภัยมันก็วิ่งไปแอบอยู่ตามใต้ใบไม้รอจนมันปลอดภัยมันจึงเดินออกมาใหม่

ผมคิดว่านางพญามดใช้ชีวิตโดยสัญชาติญาณ มันไม่สามารถคิดซับซ้อนเป็นขั้นต่างๆได้ มันแสดงออกกับสิ่งที่เกิดขึ้นตรงหน้าเท่านั้น อย่างเช่นช่วงเวลาหนึ่งเราอาจจะทำให้มดตกใจ แต่อยู่ดีๆมันวิ่งไปเจอน้ำหวานมันกลับหยุดกินน้ำหวานซะงั้นลืมไปเลยว่ามันกำลังตกใจ หรือเหตุการณ์ที่นางพญาโดนมดทหารรุมกัดจนหนวดขาดขาขาด พอช่วยมันออกมาได้มันกลับยืนทำความสะอาดตัวหน้าตาเฉยเหมือนไม่มีอะไรเกิดขึ้น

และหลายๆครั้งผมเห็นการกระทำของนางพญามดจากหลากหลายสายพันธุ์ที่แสดงออกต่อกันทำให้ผมทึ่งกับมันมากๆ เช่นนางพญามดที่ช่วยนางพญามดตกน้ำหวาน, นางพญามดที่เกาะกลุ่มยืนคุยกัน 3 ตัว จนผมต้องนำ 3 ตัวนั้นมาอยู่สร้างรังด้วยกัน หรือ นางพญามด 3 ตัวช่วยกันขุดดินลงไปทำรัง แล้วมีนางพญาตัวที่ 4 ไม่ถูกชะตากับนางพญามดหนึ่งใน 3 ตัวนั้นที่กำลังช่วยกันขุดดิน นางพญาตัวที่ 4 พยายามลากนางพญาตัวนั้นออกจากรังไม่ให้ลงไปขุดดิน และเจาะจงแค่นางพญาตัวนั้นตัวเดียว ทั้งๆที่ตัวอื่นเค้าช่วยกันหมด ผมจึงต้องแยกตัวที่ 4 ออกมาสร้างรังเดี่ยวๆ แล้วปล่อย 3 ตัวที่เหลือสร้างรังด้วยกัน

ถาม : สมมุติว่า เราเอา ขนมชิ้นหนึ่ง วางล่อมดไว้ พอได้มดสักจำนวนหนึ่ง เราก็เอามดไปเคาะใส่กล่องพลาสติก ที่มีดินอยู่ แต่ไม่มีอะไรเลย นอกจากดิน กับเศษขนม มดพวกนี้ จะทำยังไงต่อกับชีวิตของมันครับ รบกวนขอความรู้หน่อยครับ

ตอบ : มดงานที่ออกมาหาอาหารจะทิ้งสารฟิโรโมนไว้ตามทางเพื่อบอกมดงานตัวอื่นๆถึงเส้นทางที่จะไปเจออาหารจากรังของมัน

จากการที่ผมเคยเอามดงานจากธรรมชาติมาขังเอาไว้เป็นอาทิตย์ การที่เราจับมดเหล่านั้นมาขัง เนื่องจากมดเหล่านั้นเป็นมดงาน พวกมดจะเดินหากลิ่นฟิโรโมนเพื่อหาทางกลับรังของมัน เมื่อมันรู้ว่ามันไปไหนไม่ได้มันจะเริ่มยืนอยู่เฉยๆกันเหมือนว่าไม่มีเป้าหมายในชีวิต มดเหล่านี้ไม่สามารถอยู่ด้วยตัวของมันเองนอกรังได้ นอกจากว่าเราจะป้อนน้ำหวานให้มันยื้อชีวิตไปเรื่อยๆ

ไม่ต่างจากมดที่เลี้ยงในเจลสีฟ้าๆ เราเอามดงานจำนวนมากใส่ลงไปในเจล มดงานมันก็ไม่รู้จะทำอย่างไร ก็ต้องขุดขึ้นขุดลงหาทางออกอยู่อย่างนั้นไปไหนไม่ได้ สิ่งที่เกิดขึ้นในเจลสีฟ้าไม่ได้เป็นธรรมชาติที่ควรจะเป็นของมด รังมดที่เลี้ยงในรังดินจะขุดดินขยายรังเพิ่มตามจำนวนมดงานเท่านั้น มันไม่ขุดดินมั่วๆ

ต่างจากกรณีที่นางพญามดในรังตาย แต่ยังมีมดงานและตัวอ่อนตัวอื่นๆเหลืออยู่ มดงานอาจจะช่วยกันดูแลตัวอ่อนจนเป็นมด หาอาหารหาน้ำหวานตามปกติแล้วก็กลับมารัง แต่สุดท้ายอาณาจักรก็จะจบลงด้วยตัวของมันเองเนื่องจากไม่มีนางพญามดคอยผลิตมดงานเพิ่ม